น้ำยาเคมีภัณฑ์ต่างๆเกี่ยวกับระบบน้ำ

ระบบบำบัดน้ำใช้สารเคมีหลากหลายประเภท เพื่อจัดการปัญหาต่างๆ ตั้งแต่การจับตะกอนและตกตะกอน สารฆ่าเชื้อ ปรับค่า pH ไปจนถึงการป้องกันการกัดกร่อนและตะกรัน รวมถึงสารเฉพาะทางสำหรับกำจัดสารพิษตกค้าง เช่น PFAS แต่ละกลุ่มมีบทบาทและมาตรฐานการใช้แตกต่างกันตามประสิทธิภาพและเงื่อนไขของน้ำต้นทาง

ประเภทของน้ำยาเคมีในระบบบำบัดน้ำ

1. สารจับตะกอนและสารตกตะกอน (Coagulants & Flocculants)

• อะลูมิเนียมซัลเฟต (Aluminum Sulfate): ช่วยรวมตัวแขวนลอยให้เป็นก้อนตกตะกอนง่าย 

• โพลีอะลูมิเนียมคลอไรด์ (Polyaluminum Chloride, PAC): ประสิทธิภาพสูงกว่า อะลูมิเนียมซัลเฟต และใช้งานได้ในช่วง pH และอุณหภูมิกว้างกว่า 

• เฟอรัสซัลเฟต (Ferrous Sulfate) และ เฟอริกคลอไรด์ (Ferric Chloride): ใช้ในกระบวนการตกตะกอนและกำจัดอนุภาคคอลลอยด์ 

2. สารฆ่าเชื้อ (Disinfectants)

• คลอรีน (Chlorine): นิยมใช้มากสุดในการฆ่าเชื้อแบคทีเรีย แต่ควรระวังผลิตภัณฑ์ไตรฮาโลมีเทน (THMs) ซึ่งเป็นสารก่อมะเร็งที่อาจเกิดขึ้นได้ 

• โซเดียมคลอรีนออกไซด์ (Chlorine Dioxide): ประสิทธิภาพสูงในการฆ่าเชื้อ ไม่ก่อไตรฮาโลมีเทนมากเท่าคลอรีนทั่วไป 

• โอโซน (Ozone) และ ยูวี (UV): ทางเลือกในการฆ่าเชื้อโดยไม่ตกค้างสารเคมีในน้ำ

3. ปรับค่า pH (Acids & Bases)

• กรดซัลฟิวริก (Sulfuric Acid) และ กรดไฮโดรคลอริก (Hydrochloric Acid): ใช้ลดค่า pH ของน้ำดิบก่อนกระบวนการตกตะกอน หรือใช้ล้างตะกรันในท่อและหม้อน้ำ 

• โซเดียมไฮดรอกไซด์ (Caustic Soda) และ โซดาแอช (Soda Ash): ใช้ปรับเพิ่ม pH เพื่อป้องกันการกัดกร่อนของระบบโลหะ

4. สารยับยั้งการกัดกร่อน (Corrosion Inhibitors)

• ฟอสเฟตและโพลีฟอสเฟต: เคลือบผิวโลหะ ลดอัตราการกัดกร่อนในระบบหม้อน้ำและท่อโลหะ 

• ซิลิเกต (Silicates): ใช้ในระบบบำบัดน้ำหมุนเวียน เพิ่มความมั่นคงของชั้นป้องกันโลหะ

5. สารป้องกันตะกรัน (Scale Inhibitors)

• โพลีอะคริเลต (Polyacrylates) และ ฟอสโฟเนต (Phosphonates): ยับยั้งการก่อตัวของแคลเซียมคาร์บอเนตและซัลเฟตบนผิวแลกเปลี่ยนความร้อน 

6. สารกำจัดตะไคร่ (Algaecides) และสารกันโฟม (Antifoams/Defoamers)

• อัลจีไซด์ (Algaecides): เช่น คลอรีนหรือควอเทอร์นารีแอมโมเนียม สำหรับควบคุมการเติบโตของสาหร่ายในระบบเปิด 

• สารป้องกันฟอง (Antifoams/Defoamers): ลดโฟมในถังและระบบบำบัดน้ำเสีย

7. สารจับโลหะหนักและสารกัดแคลเซียม (Chelating & Sequestering Agents)

• กรดซิตริก (Citric Acid) และ โซเดียมไบคาร์บอเนต (Sodium Bicarbonate): ใช้เป็นสารกัดแคลเซียมและโลหะหนักเพื่อป้องกันตะกรันและยับยั้งการเกิดปฏิกิริยาโลหะหนักในระบบ (Araxchemi, Noah Chemicals)

8. สารกำจัดออกซิเจน (Oxygen Scavengers)

• โซเดียมซัลไฟต์ (Sodium Sulfite) และ ไฮดราซีน (Hydrazine): ลดการกัดกร่อนจากออกซิเจนในระบบหม้อน้ำและท่อโลหะ

9. สารทำความสะอาดเมมเบรน (Membrane Cleaners)

• กรดอะมิโนคลอไรด์ และ สารกำจัดตะกรันสูตรพิเศษ: ใช้ล้างเมมเบรนในระบบกรองแบบเมมเบรน เพื่อลดการอุดตันของแร่ธาตุและสิ่งสกปรก 

10. สารออกซิไดซ์และเทคโนโลยีขั้นสูง (Oxidants & Advanced Oxidation)

• ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ (H₂O₂) และ เปอร์แมงกาเนต (Permanganate): ใช้ในการออกซิไดซ์สารอินทรีย์และกำจัดกลิ่นในน้ำเสีย 

11. สารเฉพาะทาง (Specialty Chemicals)

• การกำจัด PFAS: เทคโนโลยีเชิงเคมีและกายภาพ เช่น การดูดซับด้วยคาร์บอนกัมมันต์ และการแลกเปลี่ยนไอออน สำหรับสาร “เคมีตลอดกาล” ที่ไม่ย่อยสลายง่าย 

การเลือกใช้น้ำยาเคมีแต่ละประเภทขึ้นกับคุณภาพน้ำต้นทาง การออกแบบระบบ และมาตรฐานคุณภาพน้ำที่ต้องการ (เช่น WHO, NSF หรือมาตรฐานท้องถิ่น) การควบคุมปริมาณการใช้และการตรวจวัดค่าพารามิเตอร์ (pH, Turbidity, Residual Chlorine ฯลฯ) อย่างสม่ำเสมอจะช่วยให้ระบบบำบัดน้ำทำงานได้มีประสิทธิภาพและปลอดภัยต่อผู้บริโภคมากที่สุด

ดร.เธียรวิชญ์ วิเศษสังข์
อาจารย์ประจำ คณะศิลปศาสตร์และวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเอเชียอาคเนย์
ที่ปรึกษา บริษัท ทีที วอเตอร์เทค จำกัด (TT Watertech) ดำเนินธุรกิจออกแบบและติดตั้งโรงงานผลิตน้ำดื่มมาตรฐาน อย. ทั้งขนาดเล็ก–ใหญ่

ผลงานวิจัยและบทความ

• งานวิจัยเรื่อง “การจัดการสิ่งแวดล้อมเพื่อเอื้อต่อการเยียวยาในโรงพยาบาล ต่อคุณภาพการให้บริการของโรงพยาบาลในสังกัดสำนักการแพทย์ กรุงเทพมหานคร”

  • ตีพิมพ์ในวารสาร WPSMS ปีที่ 6 ฉบับที่ 3 พฤษภาคม-มิถุนายน พ.ศ. 2566 โดยดำรงตำแหน่ง “นักวิจัยอิสระ