สารกรองแมงกานีส (Manganese filter media)
เป็นสื่อน้ำกรองชนิดพิเศษที่มีคุณสมบัติเด่นในการกำจัดเหล็ก (Fe), แมงกานีส (Mn) และไฮโดรเจนซัลไฟด์ (H₂S) จากแหล่งน้ำบาดาลหรือน้ำที่มีสนิมเหล็กเจือปนในปริมาณมาก¹ สื่อนี้มีหลายประเภท เช่น Greensand, Zeolite, และ GreensandPlus/Katalox Light ที่ใช้หลักการออกซิเดชัน–รีดักชันควบคู่กับการกรองเชิงกล เพื่อเปลี่ยนเหล็กและแมงกานีสให้อยู่ในรูปตะกอนหลุดออกผ่านการล้างย้อนน้ำ (backwash) และ/หรือการเติมสารออกซิแดนท์ เช่น โพแทสเซียมเปอร์แมงกาเนต (KMnO₄)²  สื่อนี้นิยมติดตั้งในระบบกรองแรงดัน (pressure filters) ในทั้งภาคอุตสาหกรรมและครัวเรือน โดยมีข้อควรระวังคือควบคุมค่า pH ให้อยู่ระหว่าง 6.7–8.8 และตรวจสอบปริมาณเหล็ก–แมงกานีสไม่เกิน 15 ppm เพื่อประสิทธิภาพสูงสุด³ 

สารกรองแมงกานีส คืออะไร?

สารกรองแมงกานีสเป็นวัสดุกรองที่เคลือบด้วยออกไซด์ของแมงกานีส มีลักษณะเป็นทรายหรือเม็ดซีโอไลต์สีคล้ำ ใช้สำหรับ:

• กำจัดเหล็ก (Fe²⁺ → Fe³⁺) และแมงกานีส (Mn²⁺ → MnO₂) ผ่านปฏิกิริยาออกซิเดชัน-รีดักชัน¹ 

• กำจัดกลิ่นและรสไม่พึงประสงค์จากไฮโดรเจนซัลไฟด์⁶

• ใช้งานในระบบความดันปิด (ไม่ต้องผ่านกระบวนการแอเรชันล่วงหน้า) ด้วยความทนทานต่อการเสียดสีและการสึกกร่อน¹ 

ประเภทของสารกรองแมงกานีส

1. Manganese Greensand (สารกรองแมงกานีส กรีนแซนด์)

ทำจากทรายธรรมชาติประเภท glauconite เคลือบด้วยแมงกานีสออกไซด์ เริ่มใช้ในสหรัฐฯ ตั้งแต่ปี 1950 เพื่อกำจัดเหล็ก แมงกานีส และ H₂S โดยไม่ต้องเติมอากาศก่อนเข้าไส้กรอง⁴ 

2. Manganese Zeolite (สารกรองแมงกานีส ซีโอไลต์)

เป็นเม็ดซีโอไลต์ที่ผ่านการปรับปรุงด้วยการผสมกรีนแซนด์ อะลูมิเนียมซัลเฟต และโซเดียมซิลิเคต จนมีความสามารถแลกเปลี่ยนประจุสูงถึง 5,000 เกรน/คิวบิกฟุต ซึ่งเพิ่มประสิทธิภาพได้มากกว่า Greensand ธรรมชาติสองเท่า¹ 

3. GreensandPlus / Katalox Light

สื่อน้ำกรองรุ่นปรับปรุงจาก Greensand ปกติ โดยมีโครงสร้างและขนาดรูพรุนเหมาะสม ทำให้สามารถกำจัดอาร์เซนิก (As) และเรเดียม (Ra) เพิ่มเติมได้⁵ 

กลไกการทำงาน

1. Oxidation: เติมคลอรีน (Cl₂) และ/หรือโพแทสเซียมเปอร์แมงกาเนต (KMnO₄) ก่อนเข้าไส้กรอง เพื่อเปลี่ยน Fe²⁺ → Fe³⁺ และ Mn²⁺ → MnO₂ ซึ่งไม่ละลายน้ำ แล้วจับตัวเป็นตะกอน⁷ 

2. Filtration: น้ำที่ถูกออกซิไดซ์ไหลผ่านสื่อน้ำกรอง จับตะกอนเหล็กและแมงกานีสไว้ แล้วปล่อยน้ำใสออกมา⁴ 

3. Backwash: ล้างย้อน (1–2 สัปดาห์/ครั้ง) เพื่อกำจัดตะกอนที่สะสมในไส้กรอง พร้อมเติม KMnO₄ ในช่วงการล้างฟื้นฟูทุก 3–4 เดือน² 

ข้อดีและข้อจำกัด

ข้อดี

• กำจัด Fe, Mn, H₂S ได้อย่างมีประสิทธิภาพ¹ ทนต่อการสึกกร่อน เสียดสี และใช้ได้ในระบบแรงดันปิด¹รองรับการกรอง As และ Ra ในรุ่น GreensandPlus⁵ 

ข้อจำกัด

• ต้องควบคุม pH ระหว่าง 6.7–8.8 เพื่อให้ปฏิกิริยาเกิดขึ้นเต็มที่³ 

• เหมาะกับน้ำที่มี Fe+Mn ไม่เกิน 15 ppm³ ต้องมีการบำรุงรักษา (backwash + เติม KMnO₄) เป็นประจำ⁷ 

การติดตั้งและใช้งานจริง

• ครัวเรือน: ระบบกรองน้ำบาดาลแบบอิสระ (private well) นิยมติดตั้งร่วมกับตัวกรองคาร์บอนหรือระบบแลกเปลี่ยนไอออน เพื่อการกรองขั้นสุดท้าย⁵ 

• อุตสาหกรรม/หน่วยงานประปา: ใช้ในระบบกรองแรงดัน Fleck 2510SXT รุ่น Digital Greensand Plus สำหรับปริมาณน้ำมาก ติดตั้งเป็นชุดพร้อมควบคุมดิจิทัล⁹ 

• โรงงานบำบัดน้ำเสีย: ใช้เป็น pre-treatment ก่อนเข้าไอออนิกรีแลกซ์ช์⁴ 

ราคาประมาณการ

• สารกรองแมงกานีส (10 ลิตร) ราคาอยู่ที่ 1,000–1,100 บาท ส่วนขนาด 25 ลิตร ประมาณ 1,000–1,500 บาท ขึ้นกับคุณภาพและแหล่งจำหน่าย² ในตลาดออนไลน์ เช่น Lazada, Hipurify, Global House มีราคาหลากหลายตั้งแต่ 290–1,500 บาท ขึ้นกับปริมาตรและยี่ห้อ³ 

สรุปได้ว่า สารกรองแมงกานีสเป็นสื่อน้ำกรองที่มีประสิทธิภาพสูงในการกำจัดโลหะหนักและก๊าซไม่พึงประสงค์ เหมาะทั้งในภาคครัวเรือนและอุตสาหกรรม แต่ต้องมีการดูแลรักษาและควบคุมสภาพน้ำให้เหมาะสมเพื่อคงประสิทธิภาพตลอดอายุการใช้งาน
.