กรดมะนาวชนิดผง

                                      กรดมะนาวชนิดผง (powdered citric acid)
เป็นสารประกอบอินทรีย์สูตร C₆H₈O₇ ที่พบตามธรรมชาติในผลไม้ส้มต่างๆ และผลิตเชิงอุตสาหกรรมผ่านการหมักด้วยเชื้อรา Aspergillus niger ซึ่งให้ผลผลิตที่คุ้มค่าและบริสุทธิ์มากกว่าการสกัดจากผลไม้โดยตรง  ผงกรดมะนาวมีลักษณะเป็นผลึกสีขาว ไม่มีกลิ่น และละลายในน้ำได้สูง จึงถูกนำมาใช้เป็นตัวปรับความเป็นกรด (acidulant) ในอาหาร เครื่องดื่ม และขนมต่างๆ รวมถึงใช้เป็นสารกันเสียและเสริมรสเปรี้ยว  ในทางอุตสาหกรรม ผงกรดมะนาวยังทำหน้าที่เป็นสารจับประจุโลหะ (chelating agent) ช่วยขจัดตะกรันและสนิม ใช้ในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาด บ้าน และโรงงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ  ). แม้ถือว่า GRAS (Generally Recognized as Safe) โดยองค์การอาหารและยาสหรัฐอเมริกา และมีรหัส E330 ในสหภาพยุโรป แต่ก็มีข้อควรระวังเรื่องการระคายเคืองผิวและดวงตา จึงควรเก็บไว้ในภาชนะปิดสนิท หลีกเลี่ยงความชื้น และใช้งานในปริมาณที่เหมาะสม 

การนิยามและลักษณะทั่วไป

ผงกรดมะนาวคือกรดไตรคาร์บ็อกซิลิก (tricarboxylic acid) สูตรโมเลกุล C₆H₈O₇ ที่มีน้ำหนักโมเลกุล 192.12 กรัมต่อโมล โดยทั่วไปแบ่งเป็น 2 รูปแบบคือชนิดไม่จับน้ำ (anhydrous) และชนิดโมโนไฮเดรต (monohydrate) ซึ่งชนิดไม่จับน้ำจะตกผลึกจากน้ำร้อน ส่วนชนิดโมโนไฮเดรตตกผลึกจากน้ำเย็น และสามารถเปลี่ยนกลับเป็นชนิดไม่จับน้ำได้ที่อุณหภูมิประมาณ 78 °C

คุณสมบัติทางเคมี

กรดมะนาวเป็นกรดชนิด triprotic (มี 3 กลุ่ม –COOH) มีค่า pKₐ สามค่าได้แก่ 3.128, 4.761 และ 6.396 (ที่ 25 °C) ส่งผลให้สารละลายเป็นบัฟเฟอร์ได้ในช่วง pH ประมาณ 2–8 (. ผงกรดมะนาวละลายได้ดีในน้ำ (1 g ในน้ำ 0.1 mL ที่ 20 °C) และละลายในเอทานอลไม่อันเดรส (76 g ต่อน้ำหนักเอทานอล 100 g ที่ 15 °C). อุณหภูมิคายตัวออกเป็นก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์อยู่ที่ประมาณ 175 °C

วิธีการผลิต

วิธีหลักในการผลิตเชิงอุตสาหกรรมคือการหมักเชื้อรา Aspergillus niger โดยให้ผลผลิตสูงและมีต้นทุนต่ำกว่าการสกัดจากผลไม้ส้มตามธรรมชาติครั้งแรกค้นพบกระบวนการผลิตโดย James Currie เมื่อปี 1917 แต่ปัจจุบันใช้การหมักเชิงชีวภาพเป็นหลัก 

การใช้งาน

อาหารและเครื่องดื่ม

• ใช้เป็นตัวปรับความเป็นกรดในซอฟต์ดริ้งก์ ลูกกวาด และขนมต่างๆ เพื่อให้รสเปรี้ยวและช่วยยืดอายุการเก็บ 

• ในกลุ่มผลิตภัณฑ์เบเกอรี่และชีส ใช้ผสมกับเบกกิ้งโซดาให้เกิดฟองแก๊สเพื่อการขยายตัวของแป้ง (

• ใช้แทนมะนาวสดในสูตรอาหารที่ต้องการความเปรี้ยวคงที่ เช่น แยม น้ำสลัด และเบเกอรี่ 

การทำความสะอาดและการขจัดตะกรัน

• ทำหน้าที่เป็นสารจับประจุโลหะ ช่วยละลายตะกรันและสนิมได้ดี จึงใช้ในเครื่องทำกาแฟ กาต้มน้ำ และระบบบอยเลอร์ 

• ผสมในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดห้องน้ำและห้องครัวเพื่อขจัดคราบหินปูน รา และคราบสบู่ 

เครื่องสำอาง ยา และอาหารเสริม

• ใช้เป็น acidulant ในครีม เจล และโลชั่น เพื่อปรับ pH และทำให้เนื้อสัมผัสสม่ำเสมอ 

• เป็น alpha hydroxy acid (AHA) ในการทำเคมีพีล (chemical peels) เพื่อผลัดเซลล์ผิว 

• ใช้ในผลิตภัณฑ์เสริมอาหารให้พร้อมดูดซึมแร่ธาตุในรูป citrate salts เช่น Calcium citrate

การใช้งานอื่นๆ

• ใช้เป็น stop bath ในการล้างแผ่นฟิล์มภาพถ่ายแทนกรดน้ำส้มกลิ่นฉุน 

• ทำหน้าที่เป็น soldering flux ในงานอิเล็กทรอนิกส์และโลหะ ต้องล้างออกหลังใช้งานเพื่อป้องกันการกัดกร่อน 

• โซเดียมซิเตรต (alkali citrate) ใช้ป้องกันนิ่วในไตโดยเพิ่ม citrate ในน้ำปัสสาวะและปรับ pH ให้เหมาะสม 

ความปลอดภัยและการจัดเก็บ

ผงกรดมะนาวจัดอยู่ในสาร H290 (กัดกร่อนโลหะได้), H315 (ระคายเคืองผิวหนัง), และ H319 (ระคายเคืองตารุนแรง) จึงควรสวมถุงมือและแว่นป้องกันตาเมื่อต้องใช้  เก็บในภาชนะปิดสนิท หลีกเลี่ยงความชื้นและแสงแดดตรง ควรเก็บที่อุณหภูมิห้องและมีอายุการเก็บรักษาได้นานถึง 5 ปีหากยังไม่เปิดใช้

วิธีใช้งานเบื้องต้น

• ในการทำอาหาร เริ่มใส่เพียงหยิบมือ (pinch) แล้วชิมปรับเพิ่มตามต้องการ เพื่อไม่ให้รสเปรี้ยวเกินไป สำหรับสูตร Sour Grapes เคลือบผิวองุ่นด้วยผงกรดมะนาวผสมน้ำมะนาวจะได้รสเปรี้ยวสดชื่นคล้ายลูกอม Sour Patch Kids 

• เมื่อต้องการขจัดตะกรัน ใช้ผงกรดมะนาว 1–2 ช้อนโต๊ะต่อน้ำ 1 ลิตร แช่อุปกรณ์ 15–30 นาที แล้วล้างออกด้วยน้ำสะอาด 

ข้อควรระวัง

หลีกเลี่ยงการสูดดมฝุ่นผงกรดมะนาวโดยตรงเพื่อลดความเสี่ยงต่อระบบทางเดินหายใจ และหากเข้าตาหรือสัมผัสผิว ควรล้างด้วยน้ำสะอาดทันทีหลายๆ นาที และขอคำปรึกษาทางการแพทย์หากอาการไม่ทุเลา
อัตราบรรจุ 25 กก./กระสอบ