เครื่องกรองถุงผ้า (Baghouse หรือ Fabric Filter)
เป็นอุปกรณ์ควบคุมมลพิษทางอากาศและดักจับฝุ่นละอองจากก๊าซอุตสาหกรรม โดยใช้ถุงผ้าหรือไส้กรองผ้าเป็นตัวกรอง ฝุ่นจะตกค้างบนผิวถุงและปริมาณฝุ่นที่กำจัดได้ขึ้นอยู่กับชนิดของสื่อกรองและวิธีทำความสะอาดถุงผ้า ระบบนี้มีประสิทธิภาพสูง สามารถกำจัดฝุ่นทั้งหยาบและละเอียดได้เกือบสมบูรณ์ และถูกนำมาใช้ในหลากหลายอุตสาหกรรม เช่น โรงไฟฟ้า อุตสาหกรรมซีเมนต์ เหมืองแร่ และโรงงานแปรรูปอาหาร เป็นต้น 

1. เครื่องกรองถุงผ้าคืออะไร

 คืออุปกรณ์ดักจับฝุ่นละอองที่ใช้ถุงผ้าหรือสื่อกรองผ้าเป็นตัวดักจับอนุภาคขนาดเล็กภายในก๊าซอุตสาหกรรม ก่อนปล่อยก๊าซเข้าสู่บรรยากาศ

• ส่วนประกอบหลัก ได้แก่ ตัวถังกรอง (housing), ถุงกรองผ้า (filter bags), ระบบพ่นลม หรือระบบสั่น เพื่อทำความสะอาดถุงกรอง และพัดลมดูดอากาศเข้าระบบ

2. หลักการทำงาน

1. การดูดก๊าซสกปรกเข้าห้องกรอง
   พัดลมหรือโบลเวอร์จะดูดก๊าซที่มีอนุภาคฝุ่นเข้าไปในห้องดักฝุ่น

2. การกรองผ่านผิวถุงผ้า
   ฝุ่นจะตกค้างบนผิวภายนอกของถุงกรอง ขณะที่อากาศสะอาดจะผ่านผ้าและไหลออกสู่ภายนอก 

3. การทำความสะอาดถุงกรอง
   ใช้วิธีพ่นลมย้อน (pulse-jet), ระบบสั่น (shaker) หรือการย้อนอากาศ (reverse-air) เพื่อปลดฝุ่นที่เกาะออกจากผิวถุงให้ตกลงสู่ถังเก็บฝุ่น 

3. ประเภทของเครื่องกรองถุงผ้า

3.1 แบ่งตามเมธอดทำความสะอาด

• Pulse-Jet Baghouse
  ใช้แรงดันลมพ่นย้อนผ่านถุงกรองเพื่อสลัดฝุ่น เหมาะกับการทำงานต่อเนื่องและฝุ่นละเอียดมาก 

• Shaker Baghouse
  ใช้การสั่นถุงกรองให้ฝุ่นหลุด มีต้นทุนต่ำ แต่ต้องหยุดระบบเป็นช่วง ๆ เพื่อสั่นถุงกรอง

• Reverse-Air Baghouse
  เปลี่ยนทิศทางการไหลของอากาศให้กรองย้อนกลับ ทำความสะอาดอย่างนุ่มนวล เหมาะกับถุงกรองชนิดแรงดันต่ำและฝุ่นไม่หนามาก 

4. สื่อกรองผ้า (Filter Media)

• โพลีเอสเตอร์ (Polyester)
  ใช้กันทั่วไป มีราคาถูก ทนทานต่ออุณหภูมิได้ประมาณ 120–150 °C

• Aramid (Nomex)
  ทนอุณหภูมิสูง 150–180 °C เหมาะกับกระบวนการที่มีอุณหภูมิสูงขึ้น 

• PTFE PTFE-membrane
  เคลือบผ้าด้วยเมมเบรนโพลีเตตระฟลูออโรเอทิลีน เสริมประสิทธิภาพการกรองฝุ่นละเอียด ลดการอุดตันเร็ว 

5. ข้อดีและข้อเสีย

ข้อดี

• ประสิทธิภาพสูง กำจัดฝุ่นทั้งหยาบและละเอียดได้สูงถึง 99%

• ความยืดหยุ่น ปรับเปลี่ยนสื่อกรองและวิธีทำความสะอาดให้เหมาะสมกับชนิดฝุ่น 

• เก็บฝุ่นกลับมาใช้ได้ ฝุ่นที่เก็บได้บางชนิดสามารถนำกลับมาใช้กระบวนการผลิตได้

ข้อเสีย

• ต้นทุนสูง ลงทุนเบื้องต้นสูง ทั้งตัวถัง ถุงกรอง และระบบควบคุมการทำความสะอาด

• การดูแลรักษา ต้องเปลี่ยนถุงกรองและตรวจเช็คระบบทำความสะอาดเป็นระยะ ใช้ค่าใช้จ่ายบำรุงรักษาค่อนข้างสูง 

• แรงต้านในการกรอง การอุดตันของถุงกรองทำให้แรงดันตกคร่อมสูงขึ้น ซึ่งส่งผลต่อประสิทธิภาพของระบบ 

6. การประยุกต์ใช้งาน

• โรงไฟฟ้า ดักจับเถ้าลอย (fly ash) จากปล่องปล่อยก๊าซของหม้อไอน้ำถ่านหิน

• อุตสาหกรรมซีเมนต์และโลหะ ลดการปล่อยฝุ่นขณะผลิตและบดแร่ 

• โรงงานแปรรูปอาหารและยา ควบคุมฝุ่นแป้งและผงสารเคมีภายในโรงงาน อุตสาหกรรมไม้ ดักฝุ่นละเอียดจากการเจียรและตัดไม้ 

7. เกณฑ์ในการเลือกเครื่องกรองถุงผ้า

1. ลักษณะของฝุ่น ขนาด ความเป็นกรด/ด่าง ความชื้น

2. อุณหภูมิและสารเคมีในก๊าซ ซึ่งส่งผลต่อชนิดสื่อกรองที่ทนได้

3. ปริมาณก๊าซและอัตราการไหล เพื่อกำหนดขนาดเครื่องและจำนวนถุงกรอง

4. มาตรฐานการปล่อยก๊าซ ตามกฎหมายควบคุมมลพิษในแต่ละพื้นที่

5. งบประมาณทั้งติดตั้งและบำรุงรักษา

8. การดูแลรักษาเบื้องต้น

• ตรวจสอบแรงดันตกคร่อม (ΔP) เพื่อประเมินการอุดตันของถุงกรอง

• ตรวจสอบระบบทำความสะอาด ให้ปั๊มลมหรือระบบสั่นทำงานปกติ

• เปลี่ยนถุงกรอง ตามรอบเวลาหรือเมื่อแรงดันตกคร่อมเกินเกณฑ์

• ตรวจสอบการรั่วไหล ตรวจสอบการซีลและจุดเชื่อมต่อป้องกันฝุ่นรั่ว

สรุป
เครื่องกรองถุงผ้าเป็นระบบดักจับฝุ่นที่มีประสิทธิภาพสูงและยืดหยุ่น เหมาะกับงานอุตสาหกรรมหลายประเภท แม้ต้นทุนการติดตั้งและบำรุงรักษาจะสูง แต่สามารถลดมลพิษทางอากาศและนำฝุ่นบางชนิดกลับมาใช้ประโยชน์ได้ ซึ่งคุ้มค่าในระยะยาวหากออกแบบและดูแลรักษาอย่างเหมาะสม