สารกรองน้ำ (Water Filter Media)
คือวัสดุที่ใช้ในกระบวนการกรองน้ำเพื่อดักจับหรือกำจัดสิ่งปนเปื้อนต่างๆ โดยจะเลือกใช้ให้เหมาะสมกับชนิดของสิ่งสกปรกและคุณภาพน้ำดิบที่นำเข้าระบบ สารกรองน้ำหลัก ๆ แบ่งออกเป็นหลายประเภท เช่น สารกรองเชิงกล (ทราย แอนทราไซต์ กรวด) สารกรองคาร์บอน เรซิ่นแลกเปลี่ยนไอออน ซีโอไลต์ เซรามิก และเมมเบรน (MF/UF/NF/RO) แต่ละชนิดมีหลักการทำงาน คุณสมบัติ และข้อจำกัดที่แตกต่างกัน จึงควรเลือกใช้งานให้เหมาะสมเพื่อประสิทธิภาพสูงสุดและต้นทุนที่คุ้มค่า

บทนำ

สารกรองน้ำ คือวัสดุหรือตัวกลางที่ใช้ในการกำจัดอนุภาคแขวนลอย สิ่งสกปรก สารเคมี หรือจุลชีพในน้ำ โดยอาศัยหลักการกรองเชิงกล อุ้มน้ำมันหรือสารอินทรีย์ด้วยการดูดซับ การแลกเปลี่ยนประจุ หรือการกั้นด้วยรูพอรัส เพื่อให้ได้น้ำที่สะอาด ปลอดภัย และปราศจากรส กลิ่น หรือสีที่ไม่พึงประสงค์ 

ประเภทของสารกรองน้ำ

1. สารกรองเชิงกล (Mechanical Filtration)

• ทราย (Sand) กรองฝุ่นตะกอนและอนุภาคขนาดใหญ่ด้วยเม็ดทรายละเอียดระดับ 20–40 เมช 

• แอนทราไซต์ (Anthracite) ถ่านหินชนิดแข็ง มีความพรุนต่ำ ช่วยกรองตะกอนขนาดเล็กได้ดีและยืดอายุการใช้งานของทราย 

• กรวด (Gravel) ใช้เป็นชั้นฐานรองรับเม็ดกรองอื่น ๆ ช่วยกระจายน้ำและลดการอุดตัน )

2. สารกรองคาร์บอน (Activated Carbon)

• ถ่านกัมมันต์ (Granular Activated Carbon; GAC) ดูดซับคลอรีน สารอินทรีย์ (VOCs) กลิ่น และรสไม่พึงประสงค์ มีทั้งแบบถ่านกะลามะพร้าวและถ่านหินบิทูมินัส 

• แผ่นคาร์บอนอัด (Carbon Block) ความหนาแน่นสูง กรองสิ่งปนเปื้อนเล็กจิ๋วได้ดีกว่า GAC แต่แรงดันตกคร่อมสูงกว่า 

3. เรซิ่นแลกเปลี่ยนไอออน (Ion Exchange Resin)

• เรซิ่นกำจัดความกระด้าง (Cation Resin) แลกเปลี่ยน Na⁺ แทน Ca²⁺ และ Mg²⁺ เพื่อทำน้ำอ่อน 

• เรซิ่นแลกเปลี่ยนแอนไอออน (Anion Resin) กำจัดสารซัลเฟต ไนเตรต และสารอินทรีย์บางชนิด

• ใช้ในระบบทำความกระด้างน้ำ ระบบกำจัดโลหะหนัก และปรับ pH 

4. ซีโอไลต์ (Zeolite)

• ซีโอไลต์ธรรมชาติ เป็นแร่อลูมิโนซิลิเกต มีรูพรุนเฉพาะ แก้ปัญหาความกระด้าง ดูดซับแอมโมเนีย และโลหะหนัก

• คุณสมบัติเด่น ไหลผ่านได้เร็ว กลับล้าง (backwash) น้อย เหมาะกับน้ำเสียและอุตสาหกรรม 

5. เซรามิก (Ceramic)

• เซรามิกฟิลเตอร์ (Pot/Candle Type) ใช้วัสดุเซรามิกที่มีรูพรุนขนาด 0.1–2 ไมครอน กรองเชื้อแบคทีเรียและซีสต์ได้

• แผ่น/ก้อนเซรามิก มีความทนทานต่อสารเคมี อุณหภูมิ และแรงดันสูง ใช้กรองแบคทีเรียร่วมกับสารกรองชนิดอื่น 

6. เมมเบรน (Membrane Filters)

แบ่งตามขนาดรูพรุน (จากใหญ่ไปเล็ก):

• Microfiltration (MF) กรองตะกอนและแบคทีเรียขนาดใหญ่ (>0.1–10 µm) Ultrafiltration (UF) กรองแบคทีเรีย ซีสต์ และบางไวรัส (0.01–0.1 µm) 

• Nanofiltration (NF) กรองสารอินทรีย์ขนาดเล็กและอิออนบางชนิด (0.001–0.01 µm)

• Reverse Osmosis (RO) กรองเกลือแร่ ไวรัส และสารละลายทุกชนิด (<0.001 µm) 

7. ระบบมัลติมีเดีย (Multimedia Filters)

• ผสมหลายชั้น เช่น แอนทราไซต์–ทราย–กาเน็ต–กรวด เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพและลดแรงดันตกคร่อม 

การเลือกสารกรองน้ำให้เหมาะสม

1. คุณภาพน้ำดิบ: วิเคราะห์ค่า TDS, ความกระด้าง, จุลชีพ, สารเคมีเป็นต้น

2. เป้าหมายการบำบัด: กำจัดตะกอน, กลิ่นรส, โลหะหนัก, แบคทีเรีย ฯลฯ

3. อัตราการไหลและแรงดัน: ตรวจสอบความสามารถรองรับอัตราการไหลและแรงดันที่แตกต่างกันของแต่ละ media

4. อายุการใช้งาน & บำรุงรักษา: คำนึงถึงต้นทุนการเปลี่ยน media และการ backwash

5. มาตรฐานและการรับรอง: เช่น NSF, ANSI หรือมาตรฐานท้องถิ่น

โดยสรุป การเลือกใช้สารกรองน้ำควรพิจารณาคุณสมบัติของสารกรองให้สอดคล้องกับชนิดและความเข้มข้นของสิ่งปนเปื้อนในน้ำ รวมถึงต้นทุนการติดตั้งและการดูแลรักษา เพื่อให้ได้ประสิทธิภาพการกรองสูงสุดและความคุ้มค่าในการใช้งานระยะยาว